Wesołych świąt
Radosnych Świąt Bożego Narodzenia
oraz pomyślności w Nowym Roku
życzą
Dyrektor i Pracownicy
Muzeum Zamkowego w Pszczynie
★ ★ ★
Z I M A
To czas śmierci i okresowego odpoczynku natury. Alegoria zimy jedną ręką tuli do siebie zziębnięte dziecko, w drugiej unosi sistrum – instrument muzyczny popularny w starożytnej Grecji używany m.in. podczas rytualnych ceremonii czy festiwali. Jedno z putt otaczających postać kobiecą trzyma grzechotkę – być może nawiązanie do okresu karnawału, w czasie którego świętowano koniec zimy i bliskie nadejście wiosny. Jednym z bóstw łączonych z zimą był Kronos. Jego rzymskim odpowiednikiem był Saturn, opiekujący się znakami wodnika i koziorożca, czczony też jako pan czasu. W grudniu obchodzono w Rzymie Saturnalia – radosne święta ku czci boga rolnictwa Saturna. Bezpośrednie nawiązanie do zimy stanowią także przedstawienia dwóch pozostałych putt – z których jedno rozgrzewa zmarznięte dłonie, a drugie dzierży pochodnię – jak również scena z dziećmi w saniach. Same sanie mają kształt łabędzia, a wśród wielu znaczeń przypisywanych temu ptakowi znalazły się też śmierć i śnieg. Według wierzeń greckich łabędź posiadał zdolność prorokowania i zapowiadania śmierci. Można się ponadto w nim dopatrzyć „wężowych” kształtów, a wąż stanowił symbole Hadesa (Plutona) – boga śmierci.
Symbolem zimy była też noc, a tym samym księżyc. Po lewej stronie widoczny jest księżyc w swej ostatnie fazie. Stale i w jednakowy sposób zmieniający swą postać księżyc stanowił nie tylko miarę czasu, ale też wiązano go z różnymi rytmami życia ludzkiego. W fazach księżyca widziano niekiedy dzieciństwo, wiek dojrzały i śmierć. Przedstawiony na jego tle ptak to być może Feniks – mityczne stworzenie, które odradza się po śmierci. Astrologowie połączyli życie Feniksa z teorią „wielkiego roku”, czyli obiegiem gwiezdnym. Narodziny Feniksa miały oznaczać początek obiegu.
W ikonografii renesansowej i barokowej do ukazania zimy często wykorzystywano mit opowiadający o porwaniu Prozerpiny przez Hadesa, choć w starożytnej Grecji Persefonę utożsamiano raczej z wiosną.
Alegoria zimy z Jadalni zamku pszczyńskiego przypomina też rzymskie przedstawienia bogini Izydy, ukazywanej właśnie z sistrum. Chociaż ta egipska bogini nie należy do mitologii ani rzymskiej, ani helleńskiej, to jednak jej kult i mity z nią związane rozprzestrzeniły się w świecie grecko-rzymskim. Utożsamiano ją niekiedy z Demeter, ponieważ tak jak Demeter poszukiwała swej córki, tak Izyda poszukiwała swego męża Ozyrysa, zamordowanego przez boga ciemności Seta. Ku czci Izydy, matki bogów i poskromicielki Ciemności Nocy organizowano misteria. W czasach hellenistycznych była ważną boginią świata śródziemnomorskiego. Uważano ją za źródło siły twórczej, bóstwo ziemi, morza, nieba i świata zmarłych, a także za boginię przyrody. Jako patronka marynarzy aleksandryjskich bywała łączona z księżycem. Grecy utożsamiali ją nie tylko z Demeter, ale też z Persefoną, Ateną, Artemidą, Herą i Io.
