WYSTAW CZASOWA | 25.04.2025 -30.11.2025
ŻUBR W KSIĄŻĘCYCH LASACH PSZCZYŃSKICH
160 lat historii żubrów na Górnym Śląsku
Wystawa Żubr w książęcych lasach pszczyńskich to dokumentalna opowieść o hodowli żubrów na Śląsku – w miejscu, gdzie industrializacja przełomu XIX i XX wieku odcisnęła swe piętno na środowisku naturalnym. Ukazuje działalność księcia w kształtowaniu gospodarki leśnej i jego dokonania w zakresie kultury łowieckiej.
Żubry to majestatyczne zwierzęta, zostały sprowadzone do lasów pszczyńskich w 1865 roku z inicjatywy księcia pszczyńskiego Hansa Heinricha XI Hochberga von Pless. To właśnie 160. rocznica tego wydarzenia, przypadająca w 2025 roku, zainspirowała Muzeum Zamkowe w Pszczynie do stworzenia ekspozycji czasowej przybliżającej to wydarzenie.
Jak pisze Georgij Karcow w publikacji Puszcza Białowieska z 1903 r.:
Pierwszy impuls do zasiedlenia jeleniami Puszczy dał znany w świecie myśliwskim książę Pless. Podczas odwiedzin Puszczy w 1860 roku księciu przyszła do głowy myśl o hodowli żubrów w swoim łowisku i zobaczywszy, że lasy Białowieskie stanowią doskonały teren do zorganizowania polowań na jelenie, książę w 1864 roku, poprzez zarządzającego Puszczą leśniczego Strahlborna, zaproponował 20 jeleni w zamian za 4 żubry. Zezwolenie na wymianę otrzymał (…) i w 1865 roku, za Najwyższym zezwoleniem odłowiono cztery młode (trzyletnie) żubry, byka i trzy żubrzyce, które wysłano do majątku księcia Pless, do Leśnictwa Emanuelsagen na Śląsku. W zamian za żubry książę przysłał do Puszczy 20 jeleni.
Wielką pasją Hansa Heinricha XI było myślistwo z gospodarką łowiecką oraz jeździectwo, na które przeznaczał niemałe nakłady finansowe. Szczególnym zainteresowaniem księcia cieszyła się hodowla jeleni szlachetnych w lasach pszczyńskich, a sukcesy, jakie osiągał na tym polu, stały się znane daleko poza granicami Cesarstwa Niemieckiego. Na organizowane
z rozmachem znamienite sezony polowań zapraszana była arystokracja z koronowanymi głowami włącznie. Specjalnymi gośćmi Hochbergów, m.in. w Zameczku Promnice, byli cesarze niemieccy Wilhelm I i Wilhelm II, arcyksiążę austriacki Franz Ferdinand Habsburg czy III ordynat łańcucki hrabia Roman Potocki z żoną Elżbietą (Betką).
Tak wspomina ten okres synowa Hansa Heinricha XI, księżna Daisy:
A teraz muszę rzucić światło na myśliwskie przyjęcia w Promnicach – najbardziej ulubionym miejscu ze wszystkich moich domów w Niemczech. Nie zdarzały się one często, ponieważ pałacyk promnicki był mały w porównaniu z Książem lub Pszczyną. Patrząc jednak wstecz, wygląda na to, że jakoś byliśmy w stanie pomieścić w nim sporą liczbę osób. Polowania na jelenie były tam szczególnie wspaniałe.
Jednak to za sprawą żubrów zwierzyniec książęcy stał się najsłynniejszym, wzorcowym terenem łowieckim uważanym za najlepszy w Europie Środkowej, a zaproszenia na tutejsze polowania uważano za zaszczyt.
W ramach ekspozycji będzie można zobaczyć m.in. plejstoceńską skamielinę czaszki prażubra z Muzeum Narodowego w Kielcach czy rzadko prezentowaną szerokiej publiczności drewnianą dłubankę ze zbiorów Muzeum Zamkowego w Pszczynie. Istotną częścią wystawy jest galeria archiwalnych fotografii przedstawiających stado żubrów pszczyńskich do połowy XX w. Fotografie wykonane zostały m.in. przez ówczesnych pracowników administracji książęcej oraz zoologa, członka Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra, dr Ernę Mohr.
Na wystawie prezentowane są oryginalne eksponaty z Muzeum Zamkowego w Pszczynie, wykorzystano ponadto materiały z Archiwum Państwowego w Katowicach, Białowieskiego Parku Narodowego, Instytutu Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk w Białowieży, Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej, Muzeum Narodowego w Kielcach, Muzeum Porcelany w Wałbrzychu, Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie oraz z prywatnych kolekcji.

Kurator wystawy: Michał Makowski
Wystawa dostępna:
środa – PIĄTEK
9.00 – 16.00 | wejście do 15.00
SOBOTA – niedziela
10.00 – 17.00 | wejście do 16.00
MIEJSCE: Stajnie Książęce w Pszczynie
wydarzenia towarzyszące:
W ramach wystawy odbędą się warsztaty oraz oprowadzania kuratorskie. Informacje o terminach będą regularnie publikowane w aktualnościach oraz mediach społecznościowych.