W masztalni w Stajniach Książęcych został przygotowany specjalny pokaz pamiątek związanych z wybitnym śląskim powstańcem, Stanisławem Krzyżowskim.
Ekspozycja prezentowana jest do 30 września 2022, od środy do niedzieli.
Stanisław Krzyżowski (1893, Tychy- 1933, Pszczyna) jeden z najbardziej zasłużonych powstańców śląskich, pochodził ze znanej rodziny Krzyżowskich z Tychów. Zanim przeprowadził się do Pszczyny, pracował w tyskim browarze oraz fabryce celulozy.
Stanisław był społecznikiem: współtworzył Towarzystwo Śpiewacze „Harmonia” w Tychach i „Lutnia” w Pszczynie; w tym drugim był dyrygentem, a także współzałożycielem (początkowo tajnego) lokalnego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Celem Towarzystwa było „podnoszenie dzielności fizycznej, wyrobienie odpowiedzialności (…) oraz cnót obywatelskich.” Rodzeństwo Krzyżowskich było także członkami zespołów muzycznych, w których grali na różnych instrumentach.
I wojna światowa odmieniła życie wielu śląskich rodzin. Stanisław służbę wojskową w wojsku niemieckim zaczął w 1915 roku, przebywając na froncie we Francji. Po zakończeniu działań wojennych, rodzina Krzyżowskich zaangażowała się w działania na rzecz przyłączenia Górnego Śląska do Polski. Na początku roku 1919 Stanisław został zastępcą komendanta na powiat pszczyński Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska (POW GŚl.). Organizacja ta została założona w Banku Ludowym w Pszczynie, którego był pracownikiem.
Więziony przez władze niemieckie w czerwcu 1919 roku w Raciborzu, zwolniony za wysoką kaucją. To on w sierpniu 1919 roku dostarczył do Tychów rozkaz rozpoczęcia I powstania śląskiego. Pod jego dowództwem powstańcy zdobyli kilkanaście miejscowości, w tym Tychy.
Wczesnym rankiem 17 sierpnia 1919 roku powstańcy, posuwając się w Tychach główną ulicą w kierunku dworca kolejowego szybko zajęli centralne budynki: Browar Książęcy, pocztę, urząd gminny, dworzec kolejowy i Browar Obywatelski. Według Franciszka Krzyżowskiego, uczestnika wydarzeń dramatycznej nocy z 16 na 17 sierpnia wyglądała ona następująco: „Brat Stanisław (Krzyżowski) wydobył plan mobilizacyjny (…) wydając rozkazy poszczególnym dowództwom. O godzinie 20.00 po sprawdzeniu oddanych rozkazów, wszystkie placówki POW były zawiadomione, udałem się do domu. W domu zastałem brata Stanisława, zdałem jemu raport o zawiadomieniu wszystkich placówek POW północne. Każdy z nas udał się na ustalone miejsca.”
Stanisław Krzyżowski w II i III powstaniu śląskim był komendantem powiatowym. W 1920 roku uzyskał stopień podporucznika wojska polskiego. W lutym tego samego roku został sekretarzem powiatowym Polskiego Komitetu Plebiscytowego. Podczas II powstania śląskiego dowodzone przez niego oddziały w ciągu dwóch dni (20–21 sierpnia 1920) zdołały opanować cały powiat. W 1921 zmobilizował do walk powstańczych ponad 6 tys. mieszkańców ziemi pszczyńskiej i na początku maja tego roku wystawił trzy pułki. W III powstaniu śląskim objął komendę Pszczyńskiego Pułku Rezerwowego; był odpowiedzialny za sprawne zwalczanie dywersji niemieckiej i zaprowadzanie polskiej władzy w powiecie. Zdobyte przez jego oddziały ziemie, stanowiły 1/3 terenów Górnego Śląska włączonych do Polski. Stanisław Krzyżowski był także głównym organizatorem straży obywatelskich na ziemi pszczyńskiej. Po likwidacji powstania pełnił funkcję sekretarza powiatowego Rady Ludowej w Pszczynie, aż do czerwca 1922 roku.
Na mocy decyzji Rady Ambasadorów o podziale Górnego Śląska między Polskę a Niemcy, powiat pszczyński znalazł się w granicach państwa polskiego. Dnia 29 czerwca 1922 odbyło się uroczyste przejęcie powiatu przez nowe polskie władze. W trakcie tej uroczystości Stanisław Krzyżowski, w symbolicznym geście, wręczył generałowi Szeptyckiemu, który przybył do Pszczyny z wojskiem polskim, karabin ozdobiony kwiatami. Wkrótce potem, w sierpniu tego samego roku, Stanisław Krzyżowski został odznaczony przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego orderem Virtuti Militari V klasy.
W tym czasie Stanisław mieszkał już w Pszczynie, pracując w Banku Ludowym, którego został dyrektorem w 1924 roku.
Po przewrocie majowym Krzyżowski był współorganizatorem i członkiem władz naczelnych Narodowego Związku Powstańców i Byłych Żołnierzy oraz Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji. W listopadzie 1930 został posłem na Sejm RP z listy Katolickiego Bloku Ludowego.
Stanisław Krzyżowski działał też na polu dziennikarskim: w latach 1924–1926 był redaktorem „Gazety Śląskiej”, współpracował z „Polonią i „Głosem Pszczyńskim”. Ponadto napisał i wydał broszurę pt. Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII.
Zmarł w Pszczynie w 1933 roku. Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych, medalem Niepodległości; pośmiertnie Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi.
Obiekty na wystawie pochodzą z kolekcji rodzinnej p. Adama Krzyżowskiego oraz Muzeum Zamkowego w Pszczynie.
