Gmach Generalnej Dyrekcji Dóbr Księcia Pszczyńskiego – z kart albumu „Pszczyna wczoraj i dzisiaj”

Slide

Gmach Generalnej Dyrekcji Dóbr
Księcia Pszczyńskiego


Gmach Generalnej Dyrekcji Dóbr Księcia Pszczyńskiego tzw. Paleję wybudowano w 1902 roku na terenie majątku Siedlice, w miejscu wyburzonego budynku, zajmowanego ówcześnie przez Sąd Powiatowy. Plany, wykonane w 1899 roku w Książęcym Urzędzie Budowlanym, przewidywały wzniesienie dwupiętrowego gmachu z wysokim strychem (górnym i dolnym) i zaaranżowanie wokół niego niewielkiego parku.

Pierwotnie wnętrze budynku podzielono na ponad 100 lokali biurowych, gospodarczych i mieszkalnych których rozmieszczenie i wykończenie szczegółowo zaplanowano. Przy gmachu wzniesiono stacje transformatorową, przybudówkę służącą do sporządzania światłokopii planów rysunkowych i budynki gospodarcze. Do ogrodzonej solidnym parkanem posesji prowadziły 2 bramy wjazdowe.

W trakcie wieloletniego użytkowania, zarówno przeznaczenie poszczególnych lokali jak i funkcje całego gmachu ulegały zmianom. W czasie I wojny światowej z niektórych pomieszczeń korzystała kwatera główna cesarza Wilhelma II, później miała tu siedzibę Powiatowa Międzysojusznicza Komisja Kontrolna. 27 czerwca 1922 roku przed gmachem rozpoczęły się uroczystości przekazania administracji z rąk aliantów w ręce władz polskich. W 1934 roku budynek przejął Zarząd Przymusowy Dóbr i Zakładów Księcia von Pless. W 1935 roku, po przeniesieniu Dyrekcji Głównej do Katowic, pozostała tu Dyrekcja Rolnictwa, jako gospodarz obiektu oraz Dyrekcja Leśnictwa. Od 1937 roku, po przewłaszczeniu przez Skarb Państwa lasów książęcych, w gmachu rozpoczęła działalność Dyrekcja Lasów Państwowych. Przeniesiono tu również z „willi Nasse” książęcą księgowość (Restverwaltung). W 1941 roku administrację książęcą wraz z wyposażeniem przeniesiono do zamku, a budynek przejęły władze hitlerowskie. Po II wojnie światowej do 1946 roku gmach zajmowało wojsko. Następnie, przez kilka lat, działała tam szkoła górnicza, a od 2. połowy XX wieku budynek pełnił funkcje administracyjne różnych instytucji.

W latach 80. XX wieku, w gmachu zorganizowano oddziały szpitalne i przychodnie lekarskie. Jako majątek Skarbu Państwa przejęty przez Starostwo Powiatowe w Pszczynie, w 2005 roku obiekt sprzedano prywatnej osobie.

Przeniesienie szpitala do Paleji wiązało się z wyburzeniem dotychczasowej siedziby szpitala miejskiego, tzw. Szpitala Joannitów. Wspomniany szpital Joannitów powstał w 1867 roku z inicjatywy ewangelickiego Stowarzyszenie Zakonu Joannitów Prowincji Śląskiej, reprezentowanego przez pełnomocnika, ówczesnego starostę Stanislausa von Seherra-Thossa, i kawalera honorowego Zakonu księcia Jana Henryka XI Hochberga. Plany sporządził książęcy geometra Augustini, a projekt wykonał Paul Jackisch – budowniczy z Bytomia.

Naczelnymi lekarzami byli kolejno: dr Adolph Babel z Rud Raciborskich, dr Jacob von Samson-Himmelstjerna z Estonii, dr Beniamin Koelling z Proślic i w latach 1928-1945 dr Erwin Busse z Augustowa w powiecie łódzkim. Szpital zatrudniał ewangelickie siostry diakonise oraz 6-11 osób personelu pomocniczego. Liczba pacjentów wahała się od 19 do 60 chorych. W okresie od 19 sierpnia 1922 roku do 30 czerwca 1937 roku szpital dzierżawił książę pszczyński, później wrócił do Zakonu. W maju 1945 roku w budynku rozpoczął działalność Szpital Miejski. Spełniał swoje funkcje aż do wyburzenia budynku w 1982 roku.

Opracowała: Joanna Strońska-Przybyła na podstawie
tekstów Joanny Szczepańczyk i Małgorzaty Tomczykiewicz Pszczyna wczoraj i dzisiaj, s. 128-135
oraz materiałów z zasobu Archiwum Państwowego w Katowicach Oddział w Pszczynie


28

/ 09 / 2022