Muzeum Zamkowe w Pszczynie

W zbiorach Muzeum Zamkowego w Pszczynie znajduje się kilka pięknych portretów dziecięcych. Jeden jest szczególny, bo podwójny i wyjątkowej urody [il. 1]. Przedstawia najprawdopodobniej Charlotte i Ferdinande von Hochberg, córki Christine Henriette Louise zu Stolberg oraz Hansa Heinricha V hrabiego Rzeszy z Książa.  Portrety rodziców dziewczynek także znajdują się w zbiorach muzeum zamkowego [il.2-3]. Razem stanowią piękny zbiór portretów arystokratycznych drugiej połowy wieku XVIII.

Osobiście portret hrabianek jest jednym z moich ulubionych obrazów z pszczyńskich zbiorów. Przez jakiś czas wisiał on na korytarzu w Stajniach Książęcych i mijałam go codziennie w drodze do biura. Obecnie podziwiać go można na wystawie stałej w zamku pt. Galeria Portretów.   Na jednolitym ciemnym tle widzimy dwie kosztownie ubrane dziewczynki, stojące przy szpinecie, na którym starsza z nich zaraz zacznie grać. To co uderza patrzącego na obraz, to spojrzenie obu dziewczynek, uważnie skierowane na widza. Wydaje się, że to my jesteśmy obserwowani przez dzieci, co podkreśla jeszcze gest ręki młodszej z dziewczynek. Charlotte i Ferdinande zostały przedstawione w chwili tuż przed rozpoczęciem śpiewu; młodsza z sióstr trzyma w lewej dłoni nuty arii, a starsza unosi delikatne ręce nad klawisze szpinetu.  Wyraz twarzy dziewcząt jest skupiony a jednocześnie ponaglający widza do tego, by się zatrzymał i wysłuchał koncertu w ich wykonaniu.

Autor tego znakomitego portretu jest niestety nieznany, przypuszczać można jednak, że działał w Berlinie. Tam przebywały Charlotte i Ferdinande od roku 1775, pod opieką matki, ucząc się na pensji Madame Faesch. Dziewczynki ubrane są w piękne suknie w stylu francuskim, wykonane z kosztownego jedwabiu, ozdobione jasną koronką i dużą ilością biżuterii. Obraz zachwyca sposobem wykonania – twarze dzieci są pełne wyrazu, malarzowi udało się oddać charakter dziewczynek i ich dużą inteligencję. Kunsztownie oddane zostały ubiory, głębokie a jednocześnie świetliste barwy sukni, nakrycia głowy i fryzury; detale: wzór koronki, blask pereł na rękach i szyjach dziewcząt, delikatne płatki róży, przypiętej do sukni starszej z portretowanych. Wytłumione tło, z którego wyłania się instrument znajdujący się pomiędzy dziećmi, sprawia, że postacie są bardzo wyraziste.

Więcej o proweniencji i cechach tego portretu jak i innych wizerunków panów i książąt pszczyńskich dowiedzą się Państwo z wydawnictwa muzealnego pt. Portrety. Katalog zbiorów, autorstwa znakomitych historyków sztuki: Lidii Kruczek, Sylwii Smolarek-Grzegorczyk i Marcina Nygi.

Autorka tekstu: Dominika Sulińska