Czynna od 24 sierpnia do 20 września 2011 r.
Historia wypraw krzyżowych, które wpłynęły na zmianę mentalności świata Zachodu, sięga 1096 r. Jeden z elementów owej głęboko zakorzenionej w religijności mentalności stanowiły powstające w Europie Zachodniej zakony, wywodzące się z tradycji monastycznej i łączące elementy kształtującej się rycerskości. Za pierwszy zakon rycerski uważa się Ubogich Rycerzy Chrystusa Świątyni Jerozolimskiej zw. potocznie templariuszami. Powstał on w Jerozolimie w 1119 r. W tym samym czasie pojawiały się również inne zakony, m.in. zakon Rycerzy św. Jana (joannici) oraz zakon Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (krzyżowcy). Odwoływały się one do tradycji chrześcijańskiej (niekoniecznie katolickiej), a także działalności militarnej, szpitalnej czy charytatywnej.
Wystawa stanowi owoc prac, poszukiwań badawczych i zainteresowań osób z różnych kręgów działalności zawodowej połączonych ideą zakonów rycerskich i tradycją etosu rycerskiego. Większość zbiorów przekazało na wystawę Stowarzyszenie „Szlak Templariuszy” działające na niwie popularyzatorskiej i naukowej. W jego skład wchodzą historycy, archeolodzy, historycy sztuki, historycy prawa, ale przede wszystkim pasjonaci.
Na wystawie znajdują się artefakty związane z działalnością krzyżowców w Ziemi Świętej, Prusach i w Polsce, m.in.w Miechowie, Rurce i w Chwarszczanach. Zobaczyć można stroje zakonne, miejsca walki – w tym urny z ziemią zabraną z miejsc największych klęsk i zwycięstw rycerstwa zakonnego – a także ultimedialne przedstawienia zamków krzyżowców w Ziemi Świętej. Ponadto zaprezentowano zabytki malarstwa, rysunku, rzeźby, sztukę użytkową oraz system monetarny. Kuratorem wystawy jest dr Marian Małecki z Katedry Powszechnej Historii Państwa i Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zorganizowanie wystawy było możliwe dzięki działalności placówek naukowych (Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wyższej Szkoły Administracji w Bielsku-Białej, Stowarzyszenia „Szlak Templariuszy”) oraz kulturalno-naukowych jak Muzeum w Bielsku- Białej.
Źródło:
Dr Marian Małecki, Zakony rycerskie: historia i współczesność. Przewodnik po wystawie, Muzeum w Bielsku-Białej, Muzeum Zamkowe w Pszczynie, Bielsko-Biała-Pszczyna-Kraków 2011